Automatyzacja i kopie zapasowe na serwerze VPS

Czy Twój serwer VPS to taki samotny wojownik, nad którym śpisz półprzytomny, bo boisz się, że jutro rano obudzisz się bez żadnej strony, bazy danych ani… czegokolwiek? Spokojnie, każdy z nas był kiedyś w tym punkcie. Wiesz, ta chwila paniki: „Serwer zniknął, a ja nie mam kopii!” albo „Kiedy ostatni raz robiłem backup?!”. Brzmi znajomo? Jeśli tak, to jesteś we właściwym miejscu.

Zróbmy coś, co pozwoli Ci spać spokojniej: zautomatyzuj zadania i ustaw backup, który zadba o Twoje dane bez Twojego udziału. Omówimy proste (i też bardziej zaawansowane) rozwiązania, przykładowe skrypty i narzędzia, które sprawią, że Twój VPS stanie się niezawodną maszyną, a ewentualna katastrofa przestanie być powodem do bicia się w piersi.

Dlaczego automatyzacja i kopie zapasowe są niezbędne?

1. Ludzki błąd – nawet najbardziej uważny admin może kliknąć „rm -rf /*” (ech… nie pytaj, skąd wiem).
2. Awaria sprzętowa – dysk SSD raz na jakiś czas może się zbuntować i przestać działać.
3. Aktualizacje i zmiany – czasami instalacja paczki wywala zależności i serwer pada.
4. Wymogi biznesowe – klienci, przełożeni i własne sumienie wymagają, żebyś miał kopię, gdyby coś poszło nie tak.

Brzmi dramatycznie? Może. Ale… to się da ogarnąć. Dzięki automatyzacji Twoje zadania będą odwalać roboty. A backup? Będzie robił roboty. Ty? Wyłączysz komputer i pójdziesz spać.

1. Proste narzędzia: cron + rsync

1.1 Co to jest cron?

cron to taki sprytny demon w systemie Linux, który o określonych godzinach i dniach uruchamia polecenia. Wyobraź sobie, że wpisujesz w kalendarzu: „W każdy dzień o 3:00 w nocy zrób backup”. Cron zrobi to za Ciebie.

1.2 Co to jest rsync?

rsync to narzędzie do synchronizacji plików. Świetnie nadaje się do kopii zapasowych, bo przenosi tylko zmienione pliki, a resztę zostawia w spokoju. Dzięki temu backup trwa szybciej i nie zajmuje niepotrzebnego miejsca.

1.3 Przykład: backup katalogu /var/www na inny dysk

1. Utwórz katalog na backup
   Załóżmy, że masz dodatkowy dysk zamontowany w /backup.

mkdir -p /backup/www
chown root:root /backup/www
chmod 700 /backup/www

Skrypt backupujący
Stwórz plik /usr/local/bin/backup_www.sh:

#!/bin/bash
# backup_www.sh – kopiowanie katalogu /var/www do /backup/www (z datą)

DATA=$(date +%Y-%m-%d_%H-%M)
SRC="/var/www/"
DST="/backup/www/backup_$DATA"

rsync -avh --delete $SRC $DST
# --delete usuwa pliki w destynacji, których już nie ma w źródle

Nadaj prawa do wykonywania:

chmod +x /usr/local/bin/backup_www.sh

Ustaw zadanie w cron
Otwórz crontab dla roota:

crontab -e

Dodaj linię:

0 3 * * * /usr/local/bin/backup_www.sh >> /var/log/backup_www.log 2>&1

1. To znaczy: codziennie o 3:00 uruchom skrypt i zapisz logi do pliku.

I… gotowe! Twój katalog /var/www jest kopiowany co noc, a w /backup/www/ masz kolejne archiwa. Proste, przyjemne i skuteczne.

2. Monitorowanie i powiadomienia

Sam backup to nie wszystko – chcesz wiedzieć, czy się powiódł, czy wyrzucił błąd. Możesz:

Przy okazji crona dodawać && echo "OK" | mail -s "Backup OK" twoj@mail.pl albo wysyłać komunikaty w razie błędu:

/usr/local/bin/backup_www.sh >> ... || echo "Backup failed" | mail -s "Backup ERROR" twoj@mail.pl

1. Użyć narzędzi do monitoringu: Zabbix, Checkmk, Uptime Kuma – każdy z nich może sprawdzać, czy plik backupu się pojawił, ile waży i czy jest aktualny.
2. Logi centralne: Przesyłaj logi do ELK Stack lub Graylog, tam filtrujesz błędy „ERROR” i dostajesz alerty.

3. Odzyskiwanie danych – DRILL TEST!

Najważniejsze: przetestuj odzyskiwanie. Bez testu nie wiesz, czy backup działa. To jak ubezpieczenie – najlepiej dowiedzieć się, że polisa jest bezużyteczna, zanim dom się pali.

4.1 Przywracanie z rsync

Zakładając, że backup w /backup/www/backup_2025-05-11_03-00, skopiuj pliki z powrotem:

rsync -avh /backup/www/backup_2025-05-11_03-00/ /var/www/

4.2 Przywracanie z BorgBackup

Aby zobaczyć dostępne archiwa:

borg list /backup/borg

Przywróć archiwum backup-2025-05-11_02-30 do /restore:

borg extract /backup/borg::backup-2025-05-11_02-30 --target /restore

Podsumowanie

1. Zacznij od prostej automatyzacji: cron + rsync.
2. Jeśli potrzebujesz szyfrowania i backupów offsite – wybierz BorgBackup lub Restic.
3. Monitoruj proces – wyślij maila w razie błędu lub użyj narzędzi, które Cię zaalarmują.
4. Testuj odzyskiwanie – DRILL TEST ratuje życie.

Irytacja? Brak czasu? Brzmi jak wybuchowa mieszanka. Ale wiesz co? Zautomatyzowanie i zabezpieczenie serwera to takie odpalanie autopilota. Raz skonfigurujesz i zapomnisz (prawie) o całym procesie. A Twoje dane będą bezpieczne, niczym skarb w zamkniętym sejfie.